1. UVOD

Prirodni gas je porijeklom iz Ruske Federacije. Prirodni gas se transportuje do Sarajeva magistralnim gasovodom a njegov prijem se vrši u glavnim mjerno regulacionim stanicama (GMRS) u Butilama, Misoča (Ilijaš) i na Humu odakle se vrši distribucija do krajnjih kupaca. Distribucija obuhvata: mjerenje preuzetih i ostvarenih količina prirodnog gasa, kontrolu mjerenja kvaliteta prirodnog gasa, odorizaciju, regulaciju pritiska svih nivoa i nadzor nad nadzemnim i podzemnim gasnim objektima.

2. TEHNIČKI OPIS I KARAKTERISTIKE
Prirodni gas je bezbojan, zapaljiv i gas bez mirisa i okusa. Prerađen prirodni gas ima širok dijapazon primjene kao gorivo, pogonsko sredstvo za SUS motore i kao sirovina u industriji. Kao gorivo koristi se u industriji (za proizvodni proces, proizvodnju pare, tople vode, električne energije i dr.), domaćinstvima i poslovnim objektima za:

• zagrijavanje,
• klimatizaciju,
• kuhanje i
• proizvodnju tople vode.

Metan, najdominantnija komponenta prirodnog gasa, spada u tzv. stakleničke gasove koji utiču na efekat staklene bašte. Potencijal globalnog zagrijavanja metana je 21, za stogodišnji vremenski period. Sa aspekta nastalih produkata sagorjevanja, prirodni gas emituje manje količine polutanata (CO2, CO, NOx, SO2, čvrste čestice) po jedinici proizvedene toplote u odnosu na čvrsta i tečna goriva. Prirodni gas se zbog ekološke pogodnosti i cijene u svijetu sve više koristi za pogon motornih vozila na čemu se u zadnje vrijeme radi i u Sarajevogasu. Prirodni gas se u osnovi sastoji od ugljikovodika: metana (CH4), 93,41% i etana (C2H6), 2,48%, ostalo su primjese u količini manjoj od 5%. Radi kasnije sigurnije upotrebe, prirodnom gasu se nakon prijema u GMRS dodaje tetrahidrotiofen (THT) kao odorans.

3. KVALITET I KONTROLA PRIRODNOG GASA
3.1 Kvalitet
Prirodni gas kao gorivo ima visoke energetske osobine. Kvalitet prirodnog gasa definisan je standardom “ISO 13686 Prirodni gas – Kvalitet”. Osnovni parametri kvaliteta prirodnog gasa su:

• pritisak gasa: projektovani/radni 14(8bar), 6 bara, 4(3bar), 0,5 bara i 0,2(0,1bar)
• količina prirodnog gasa, volumen, (Sm3)
• toplotna vrijednost (Hg/Hd) prirodnog gasa (definisana prema standardu ISO 6976)
• vrijednost referentne donje toplotne moći prirodnog gasa je 34075,60 kJ/Sm3 (Službene novine Federacije BiH broj 44 od 09.08.2006. godine)
• tetrahidrotiofen (THT) u koncentraciji od 18 mgTHT/m3.

3.2 Kontrola
Kontrola kvaliteta prirodnog gasa se vrši na ulazu u GMRS (50/8 bara) Butila, Misoča (Ilijaš) i Hum. Kvalitet prirodnog gasa se kontroliše pomoću kromatografa (Encal 2000) koji je instalisan u GMRS Butila. Kontrola se vrši svaki sat a kotroliše se:

• ulazni/izlazni pritisak,
• ulazna/izlazna temperatura,
• nekorigovani protok (m3),
• korigovani protok (Sm3),
• faktor korekcije cfi
• faktor kompresibilnosti Z.

Podaci o satnoj toplotnoj vrijednosti prirodnog gasa obrađuju se softverski a glavni dispečer ih u formi tabele dostavlja kao dnevni izvještaj o kvalitetu prirodnog gasa Službi za nabavku i prodaju gasa. Obračun i fakturisanje kupcima vrši se na osnovu donje toplotne moći prirodnog gasa. Za odoriranje koristi se tetrahidrotiofen (THT), organsko sumporno jedinjenje (C4H8S). Minimalna koncentracija sredstva za odorizaciju u gasu mora iznositi 10 mg/m3, kako bi se pravovremeno mogla prepoznati opasnost kada koncentracija gasa u vazduhu dostigne nivo od 0,2 x donja granica eksplozivnosti.

3.3 Garancije
Sarajevogas garantuje kupcima: kvalitet prirodnog gasa definisan prema ISO 13686 sa referentnom donjom toplotnom vrijednošću od 34075,60 kJ/Sm3, pri standardnom izlaznom pritisku od 8(bar) i izlaznoj temperaturi gasa od 12ºC. Kupcima se takođe garantuje najava prekida u snabdjevanju minimalno 24 sata ranije za slučajeve redovnog održavanja, ili priključenja novih kupaca; ovi prekidi u zimskom periodu iznose maksimalno 4 sata. U slučaju više sile (pad pritisaka usljed havarije ili prekida snabdjevanja) kupci se odmah obavještavaju da obezbijede prelazak na alternativno gorivo.